Niniejszy artykuł analizuje dyskurs ironii i humoru w oparciu o dwa rodzaje memów wytworzonych w czasach kryzysu, a dokładniej podczas pandemii Covid-19 oraz obecnej inwazji Rosji na Ukrainę. Różne wersje makromemów zostały przeanalizowane w dwóch zestawach, wyodrębnionych przez pryzmat Inferred Contradiction Theory czyli teorii wywodzącej powstanie ironii z ukrytych sprzeczności, których istnienie należy wywnioskować z dyskursu (Alba–Juez 2014). Główne pytania badawcze dotyczyły następujących kwestii: 1) Jaki rodzaj/e ironii został/y zastosowany/e, aby uczynić memy zabawnymi? 2) Jaki rodzaj wnioskowania kryje się w ujawnionej sprzeczności, której obecność jest niezbędna dla zrozumienia ironicznego humoru memów? 3) Jaka jest główna funkcja ironii i humoru w memach? W niniejszym badaniu zastosowano jakościową metodę analizy dyskursu i pragmatyki, połączoną z prostą analizą ilościową, dotyczącą rodzajów zastosowanej ironii. Przeprowadzona analiza wskazuje, że ironia humorystyczna w memach zawsze opiera się na jakiejś sprzeczności, którą należy wywnioskować na pewnym poziomie dyskursywno–językowym, odnosząc się nie tylko do ironii zdania, ale także do ironii illokucyjnej oraz innych rodzajów ironii, w których wywnioskowana sprzeczność znajduje się w ukrytej informacji przekazywanej przez rozmówców lub nawet w ukazanych obrazach. Uzyskane rezultaty wskazały, że większość żartów w memach miała charakter sarkastyczny, to znaczy, że wywnioskowana sprzeczność prowadziła do negatywnej oceny danej osoby czy sytuacji. Ironię obecną w większości memów można zaklasyfikować jako konwersacyjną, negatywną i propozycjonalną, zaś funkcje humoru ironicznego służyły ukazaniu kontrastujących i przeciwstawnych motywacji (agresja wobec grup zewnętrznych i przynależność do grupy własnej), jak również rozbawieniu czytelników.
Alba-Juez, Laura ([1996] 2001) The Functions and Strategies of Ironic Discourse: An Analysis. Doctoral dissertation. Madrid: Servicio de Publicaciones de la Universidad Complutense.
Alba-Juez, Laura (2014) “Irony as Inferred Contradiction.” Vestnik of People’s Friendship University of Russia. Linguistics Series 4; 140–153.
Alba-Juez, Laura (2021) “L’expression de l’altérité dans les fausses informations comme stratégie de manipulation des émotions et des positions des lecteurs.” [In:] Ali Mostfa (ed.) Discours et stratégies de l’altérité et de l’interculturalité. Paris: Harmattan; 129–143.
Alba-Juez, Laura, Geoff Thompson (2014) “The Many Faces and Phases of Evaluation.” [In:] Geoff Thompson, Laura Alba-Juez (eds.) Evaluation in Context. Amsterdam: John Benjamins; 3–23.
Alba-Juez, Laura, Salvatore Attardo (2014) “The Evaluative Palette of Verbal Irony.” [In:] Geoff Thompson, Laura Alba-Juez (eds.) Evaluation in Context. Amsterdam: John Benjamins; 93–115.
Alba-Juez, Laura, J. Lachlan Mackenzie (2019a) “Emotion Processes in Discourse.” [In:] J. Lachlan Mackenzie, Laura Alba-Juez (eds.) Emotion in Discourse. Amsterdam: John Benjamins; 3–26.
Alba-Juez, Laura, J. Lachlan Mackenzie (2019b) “Emotion, Lies and Bullshit in Journalistic Discourse: The Case of Fake News.” Ibérica 38; 17–50.
Antoniuk, Daryna (2022) “Making Sense of Ukrainian War Memes: From Watermelons to Saint Javelin.” The Kyiv Independent, November 29, 2022. Retrieved 23 August 2023: https://kyivindependent.com/making-sense-of-ukrainian-memes-from-watermelons-to-saint-javelin/.
Attardo, Salvatore (2000) “Irony as Relevant Inappropriateness.” Journal of Pragmatics 32; 793–826.
Attardo, Salvatore (2023) “Meatspace Memes versus Internet Memes. What Do the Peeing Calvin and Darwin Fish Stickers Teach Us?” [In:] Idle Thoughts of a Busy Fellow: Humor, Linguistics, and Anything Else I Happen to Think about. Retrieved 23 August 2023: https://salvatoreattardo.substack.com/p/meatspace-memes-vs-internet-memes?utm_source= post-email-title&publication_id=909548&post_id=136195898&isFreemail=true&utm_ medium=email.
Bertuccelli Papi, Marcella (2000) Implicitness in Text and Discourse. Pisa: Edizoni ETS.
Besser, Avi, Virgil Zeigler-Hill (2011) “Pathological Forms of Narcissism and Perceived Stress during the Transition to the University: The Mediating Role of Humor Styles.” International Journal of Stress Management 18; 197–221.
Brown, Penelope, Stephen C. Levinson (1987) Politeness. Some Universals in Language Use. Cambridge: Cambridge University Press.
Clark, Herbert, Richard J. Gerrig (1984) “On the Pretense Theory of Irony.” Journal of Experimental Psychology: General 113 (1); 121–126.
Colston, Herbert L. (2017) “Irony and Sarcasm.” [In:] Salvatore Attardo (ed.) The Routledge Handbook of Language and Humor. Abingdon: Routledge; 234–249.
Dawkins, Richard (1989) The Selfish Gene. Oxford: Oxford University Press.
Dynel, Marta (2017) “The Irony of Irony: Irony Based on Truthfulness.” Corpus Pragmatics 1; 3–36.
Freud, Sigmund ([1905] 1991) Jokes and Their Relationship to the Unconscious. [Der Witz und seine Beziehung zum Unbewußten]. Translated by James Strachey. London: Penguin.
Godwin, Mike (1994) “Meme, Counter-meme.” Wired (October 1, 1994). Retrieved 23 August 2023: https://www.wired.com/1994/10/godwin-if-2/.
Grice, H. Paul (1975) “Logic and Conversation.” [In:] Peter Cole, Jerry L. Morgan (eds.) Syntax and Semantics 3: Speech Acts. New York: Academic Press; 41–58.
Grice, H. Paul (1978) “Further Notes on Logic and Conversation.” [In:] Peter Cole (ed.) Syntax and Semantics 9: Pragmatics. New York: Academic Press; 113–127.
Holm, Cille H. (2021) “What Do You Meme? The Sociolinguistic Potential of Internet Memes.” Leviathan: Interdisciplinary Journal in English 7; 1–20. https://doi.org/10.7146/lev.v0i7. 125340.
Johnson, Samuel ([1755] 1994) Dictionary of the English Language. A. Chalmers (ed.) London: Studio Editions.
Kreuz, Roger, Sam Glucksberg (1989) “How To Be Sarcastic: The Echoic Reminder Theory of Verbal Irony.” Journal of Experimental Psychology: General 118 (4); 374–386.
Maíz Arévalo, Carmen, Francisco Yus-Ramos (forthcoming) “The Sociopragmatics of Emotion: The Use of Humour as an Affiliative Strategy in Times of Covid.” [In:] Laura Alba-Juez, Michael Haugh (eds.) The Sociopragmatics of Emotion. Cambridge: Cambridge University Press.
Martin, Rod A., Patricia Puhlik-Doris, Gwen Larsen, Jeannette Gray, Kelly Weir (2003) “Individual Differences in Uses of Humor and Their Relation to Psychological Well-Being: Development of the Humor Styles Questionnaire.” Journal of Research in Personality 37 (1); 48–75.
Mitra, Tanushree, Scott Counts, James W. Pennebaker (2016) “Understanding Anti– Vaccination Attitudes in Social Media.” [In:] Proceedings of the Tenth International AAAI Conference on Web and Social Media, Vol. 10. AAAI Press: Köln; 269–278.
Morgan, Jerry L. (1978) “Two Types of Convention in Indirect Speech Acts.” [In:] Peter Cole (ed.) Syntax and Semantics, Vol. 9: Pragmatics. New York: Academic Press; 261–280.
Nash, Walter (1985) The Language of Humor. London: Longman.
Norrick, Neal (1994) “Involvement and Joking in Conversation.” Journal of Pragmatics 22; 409–430.
Nguyen, An, Daniel Catalan-Matamoros (2022) “Anti-Vaccine Discourse on Social Media: An Exploratory Audit of Negative Tweets about Vaccines and Their Posters.” Vaccines 10, 2067. https://doi.org/10.3390/vaccines10122067.
Query, Alexander (2022) “‘Iconic’ Saint Javelin Helps to Fundraise over $1 Million for Ukraine.” The Kyiv Independent, March 26, 2022. Retrieved August 27, 2023: https://kyivindependent.com/iconic-saint-javelin-helps-fundraise-over-1-million-for-ukraine/
Plato ([424–348BC] 1914). Euthyphro, Apology, Crito, Phaedo, Phaedrus. Translation by H. North Fowler. Cambridge, MA: Harvard University Press.
Quintilian ([35–96] 1942) Instituciones Oratorias. Books VIII and IX. Translation into Spanish by Ignacio Rodríguez and Pedro Sandier. Vol. II. Madrid: Librería y Casa Editorial Hernando.
Roy, Alice M. (1978) Irony in Conversation. Ph.D. Dissertation. University of Michigan.
Schmidt, Ana Lucia, Fabiana Zollo, Antonio Scala, Cornelia Betsch, Walter Quattrociocchi (2018) “Polarization of the Vaccination Debate on Facebook.” Vaccine 36; 3606–3612.
Sperber, Daniel, Deirdre Wilson (1981) “Irony and the Use-Mention Distinction.” [In:] Peter Cole (ed.) Radical Pragmatics. New York: Academic Press; 295–318.
Thomas, Jenny (1995) Meaning in Interaction: An Introduction to Pragmatics. London: Longman.
Wiggins, Bradley E. (2016) “Crimea River: Directionality in Memes from the Russia–Ukraine Conflict.” International Journal of Communication 10; 451–485.
Žákovská, Iveta, Carmen Maíz-Arévalo, Ying Cao (2023) “‘Are We Laughing at the Same?’ A Contrastive Analysis of Covid-related Memes in Czech, Chinese and Spanish.” The European Journal of Humour Research 11 (1); 143–167.
Sources
Covid crisis:
https://www.debunkeu.org/not-just-for-fun-how-memes-spread-disinformation-on-covid-19
https://www.unisabana.edu.co/portaldenoticias/al-dia/cuidado-con-los-memes-sobre-el-coronavirus/
https://www.thequint.com/news/webqoof/memes-covid-19-conspiracy-theories-misinformation-fake-news
Ukrainian war crisis:
https://kyivindependent.com/national/making-sense-of-ukrainian-memes-fromwatermelons-to-saint-javelin
https://twitter.com/uamemesforces?lang=en
https://visitukraine.today/blog/1855/ukrainian-jokes-war-memes-that-became-hits
https://9gag.com/tag/russian-warship/fresh
https://twitter.com/ItsBorys?ref_src=twsrc%5Egoogle%7Ctwcamp%5Eserp%7Ctwgr%5Eauthor
Ukrainian woman welcomes Russian troops. pic.twitter.com/puZHDbWwtW
— Stephen King (@StephenKing) March 5, 2022
