Niniejszy artykuł skupia się na dyskursywnym funkcjonowaniu emocji w szerokim sensie tego terminu. Proponuje się tu studium przypadku: analizę patemicznej struktury przemówienia prezydenta Zełenskiego, które zostało wygłoszone na połączonym posiedzeniu dwóch izb Kongresu USA 16. marca 2022 roku, w kontekście kryzysu wojennego, i było przesycone negatywnymi emocjami. Analiza ta osadzona jest w podejściu retoryczno–argumentacyjnym, które uznaje retoryczne odwołanie się do emocji jako formę „subiektywnej racjonalności” (Charaudeau 2000). Jej celem jest uwydatnienie strategicznych i emotywnych struktur dyskursu za pomocą zróżnicowanych i przeplatających się mechanizmów wzbudzenia emocjonalnego, przy jednoczesnym odwoływaniu się do profilu endoksycznego (czyli poglądów) publiczności. Jak wykazała analiza, do określonych typów (ukrytych) emocji (o charakterze wysoce aktywizacyjnym i mobilizacyjnym) szczególnie odnoszą się: emocje podstawowe intensywne, takie jak złość czy strach, a zwłaszcza emocje socjomoralne (zarówno euforyczne, jak i dysforyczne), takie jak litość/współczucie, duma (narodowa), wdzięczność, podziw lub wstyd/wina. Ich obecność w przemówieniu wyznacza scenariusz dyskursywny, co wspiera jego główny cel perswazyjny: uzyskanie akceptacji punktu widzenia mówiącego przez słuchaczy, a także zmobilizowanie ich do przyszłej, konkretnej (re)akcji pozadyskursywnej.
Amossy, Ruth (2006) L’argumentation dans le discours. Paris: Armand Colin.
Amossy, Ruth, Delphine Denis (2020) “Introduction: les enjeux contemporains de l’appel à la pitié.” Argumentation et analyse du discours 24; 1–19.
Arndt, Horst, Richard W. Janney (1991) “Verbal, Prosodic, and Kinesic Emotive Contrast in Speech.” Journal of Pragmatics 15 (6); 521–549.
Arnold, Magda B. (1960) Emotion and Personality. New York: Columbia University Press.
Ballet, Marion (2012) Peur, espoir, compassion, indignation. L’appel aux émotions dans les campagnes présidentielles (1981-2007). Paris: Dalloz.
Boltanski, Luc (1993) La souffrance à distance. Morale humanitaire, médias et politique. Paris: Métailié.
Caffi, Claudia, Richard W. Janney (1994) “Toward a pragmatics of emotive communication.” Journal of Pragmatics 22; 325–373.
Charaudeau, Patrick (2000) “Une problématisation discursive de l’émotion.” [In:] Christian Plantin, Marguerite Doury, Véronique Traverso (eds.), Les émotions dans les interactions. Lyon: Presses Universitaires de Lyon; 125–155.
Charaudeau, Patrick (2005a) “Quant l’argumentation n’est que visée persuasive. L’exemple du discours politique.” [In:] Marcel Burger, Guylaine Martel (eds.) Argumentation et communication dans les medias. Quebec: Editions Nota Bene; 23–43.
Charaudeau, Patrick (2005b) Le discours politique. Les masques du pouvoir. Paris: Vuibert.
Charaudeau, Patrick (2008) “Pathos et discours politique.” [In:] Michael Rinn (ed.) Émotions et discours. L’usage des passions dans la langue. Rennes: Presses Universitaires de Rennes; 49–58.
Charaudeau, Patrick (2019) “De l’état victimaire au discours de victimisation: Cartographie d’un territoire discursif.” Argumentation et analyse du discours 23; 1–18.
Charaudeau, Patrick, Dominique Maingueneau (2002) Dictionnaire d’analyse du discours. Paris: Seuil.
Cigada, Sara (2008) Les émotions dans le discours de la construction européenne. Milano: Università Catolica del Sacro Cuore.
Eggs, Ekkehard (2000) “Logos, ethos, pathos, l’actualité de la rhétorique des passions chez Aristote.” [In:] Christian Plantin, Marguerite Doury, Véronique Traverso (eds.) Les émotions dans les interactions. Lyon: Presses Universitaires de Lyon; 15–31.
Fontaine, Johnny F. R., Klaus R. Scherer, Cristiana Soriano (eds.) (2013) Components of Emotional Meaning. A Sourcebook. Oxford: Oxford University Press.
Frijda, Nico H. (1986) The Emotions. Cambridge: Cambridge University Press.
Frijda, Nico H. (2003) “Passions: l’émotion comme motivation.” [In:] Jean-Marc Colletta, Anna Tcherkassof (eds.) Les émotions. Cognition, langage et développement. Mardaga: Hayen; 15–32.
Frijda, Nico, Klaus R. Scherer (2009) “Emotion Definition (Psychological Perspectives).” [In:] David Sander, Klaus R. Scherer (eds.) Oxford Companion to Emotions and Affective Sciences. Oxford: Oxford University Press; 142–143.
Haidt, Jonathan (2002) “The Moral Emotions.” [In:] Richard J. Davidson, H. H. Goldsmith, Klaus R. Scherer (eds.) Handbook of Affective Sciences. Oxford: Oxford University Press; 852–870.
Kacprzak, Alicja (2013) “Le pathos négatif en tant que trait du discours politique totalitaire.” Argumentation et analyse du discours 10; 1–17.
Keltner, Dacher, Keith Oatley, Jennifer M. Jenkins (2019) Understanding Emotions. Hoboken, NJ: John Wiley & Sons.
Kerbrat-Orecchioni, Catherine (2000) “Quelle place pour les émotions dans la linguistique du XXe siècle? Rémarques et aperçus” [In:] Christian Plantin, Marguerite Doury, Véronique Traverso (eds.) Les émotions dans les interactions. Lyon: Presses Universitaire de Lyon; 33–74.
Kitayama, Shinobu, Hazel Rose Markus (eds.) (1997) Emotion and Culture. Empirical Studies of Mutual Influences. Washington: American Psychological Association.
Konstan, David (2000) “La pitié comme émotion chez Aristote.” Revue des Études Grecques. 113 (2); 616–630.
Markus, Hazel Rose, Patricia R. Mullally, Shinobu Kitayama (1997) “Selfways. Diversity in Modes of Cultural Participation.” [In:] Ulric Neisser, David A. Jopling (eds.) The Concept of Self in Context. Culture, Experience, Self-Understanding. Cambridge: Cambridge University Press; 13–61.
Micheli, Raphaël (2010) L’émotion argumentée. L’abolition de la peine de mort dans le débat parlamentaire francais. Paris: Le Cerf.
Micheli, Raphaël (2015) Les émotions dans les discours. Modèle d’analyse, perspectives empiriques. Bruxelles: De Boeck, Duculot.
Niemeier, Susan, René Dirven (eds.) (1997) The Language of Emotions. Conceptualization, Expression, and Theoretical Foundations. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins.
Nussbaum, Martha (2002) Upheavals of Thought. The Intelligence of Emotions. Cambridge: Cambridge University Press.
Plantin, Christian (1999a) “Arguing Emotions.” [In:] Franz van Eemeren et al. (eds.) Proceedings of the Fourth International Conference of the International Society for the Study of Argumentation. Amsterdam: SicSat; 631–638.
Plantin, Christian (1999b) “La construction rhétorique des émotions.” [In:] Eddo Rigotti, Sara Cigada (eds.) Rhetoric and Argumentation. Proceedings of the International Conference. Facolta di Scienze della comunicazione, Lugano, April 22–23, 1997 (Beiträge zur Dialogforschung). Tubingen: Niemeier; 203–219.
Plantin, Christian (2005) L’argumentation. Histoire, théories et perspectives. Paris: PUF.
Plantin, Christian (2011) Les bonnes raisons des émotions. Principes et méthode pour l’étude du discours émotionné. Berna: Peter Lang.
Plantin, Christian ([2016] 2021). Dictionnaire de l’argumentation – Une introduction aux études d’argumentation. Lyon: ENS Editions; online edition, 2021. Retrieved from: http://icar.cnrs.fr/dicoplantin/. (Accessed: 17–12–2023 ).
Scherer, Klaus (2000) “Psychological Models of Emotions.” [In:] J. Borod (ed.) The Neuropsychology of Emotion. Oxford/New York: Oxford University Press; 137–162.
Scherer, Klaus (2005) “What Are Emotions and how Can They Be Measured?” Social Science Information 44 (4); 695–729.
Scherer, Klaus (2013) “Measuring the Meaning of Emotion Words: A Domain-specific Componential Approach.” [In:] Johnny F. R. Fontaine, Klaus R. Scherer, Cristiana Soriano (eds.) Components of Emotional Meaning. A Sourcebook. Oxford: Oxford University Press; 7–30.
Scherer, Klaus R., Phoebe C. Ellsworth (2003) “Appraisal Processes in Emotion.” [In:] Richard Davidson, Klaus R. Scherer, H. H. Goldsmith (eds.) Handbook of Affective Sciences. New York: Oxford University Press; 572–595.
Stoica, Gabriela (2012) Afect şi afectivitate. Conceptualizare şi lexicalizare în româna veche [Affect and Affectivity. Conceptualisation and Lexicalisation in Old Romanian]. Bucharest: Bucharest University Press.
Stoica, Gabriela (2020) “Patterns of Pathemisation in the Declaration of Love.” [In:] Mihaela-Viorica Constantinescu, Gabriela Stoica, Andra Vasilescu, Jonathan Russel White (eds.) Exploring Discourse Practices in Romanian. Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars University Press; 205–233.
Stoica, Gabriela (2023, forthcoming) “Funcționarea retoric-argumentativă a emoțiilor sociomorale. Studiu de caz [The Rhetorical-Argumentative Functioning of Sociomoral Emotions. A Case Study].” [In:] Adina Dragomirescu, Carmen Mîrzea-Vasile, Cristian Moroianu, Isabela Nedelcu, Andra Vasilescu (eds.) Omagiu Rodica Zafiu: lingvista, profesoara, colega, prietena [Homage to Rodica Zafiu: The Linguist, the Professor, the Colleague, the Friend]. Bucharest: Bucharest University Press.
Ungerer, Friedrich (1997) “Emotions and Emotional Language in English and German News Stories” [In:] Susan Niemeier, René Dirven (eds.) The Language of Emotions. Conceptualisation, Expression, and Theoretical Foundations. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins; 307–328.
van Eemeren, Franz H., Rob Grootendorst (2004) A Systematic Theory of Argumentation. The Pragma-Dialectical Approach. Cambridge: Cambridge University Press.
van Eemeren, Franz H., Rob Grootendorst, Francisca S. Henkemans (2002) Argumentation. Analysis, Evaluation, Presentation. Mahwah/New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates Publishers.
Walton, Douglas (1992) The Place of Emotions in Argument. University Park: The Pennsylvania State University Press.
Walton, Douglas (1995) “Appeal to Pity. A Case Study of the argumentum ad misericordiam.” Argumentation 9 (5); 769–784.
Walton, Douglas (1997) Appeal to Pity. Argumentum ad misericordiam. Albany: State University of New York Press.
