Abstract
Artykuł skupia się na omówieniu semiotycznej wyrazistości hieratycznych znaczników judaizmu w postaci Menory i Gwiazdy Dawida. Są one z konieczności pozycjonowane wobec ogółu symboliki judaistycznej, jak na przykład semiotycznej obecności Hamsy, która nie jest jednak znacznikiem hieratycznym Analiza opiera się na dwóch (iluzorycznych) przeciwstawnych siłach, które były już również szeroko stosowane do analizy zjawisk językowych: odśrodkowej i dośrodkowej. Ujmując je jako preferencje implikacyjne operujące na badanych obszarach semiosfery, proponuję odpowiednio funkcjonalną i strukturalną kategoryzację badanych znaków. Korpus analityczny do badań został zebrany w różnych krajach Europy i Maroku w latach 2010-2022 i składa się z cyfrowej dokumentacji setek egzemplarzy napotkanych judaików oraz konkatenacji symboli judaizmu w kontekstach pragmatycznych. Dyskusja jest również indeksowana przez kulturową diadę sacrum/profanum. Wyniki wskazują na pewne synchroniczne procesy, którym poddawany jest ten rodzaj znakowości, m.in. proces usilnienia Magen David (kierunek odśrodkowy – dyfuzyjny), z jednoczesną lenicją menory (kierunek dośrodkowy – konfuzyjny, wiążący). Jako próba interpretacji postuluję Gwiazdę Dawida jako pływającą(‘floating’) semiotaktyczną pierwszą.
References
Adamowski, Jan (2006) “Cmentarna komunikacja niewerbalna ‒ zarys problematyki.” [In:] Jan Mazur, Małgorzata Rzeszutko-Iwan (eds.). Teksty Kultury: Oblicza komunikacji XXI wieku. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej; 373–384.
Banasiewicz-Ossowska, Ewa (2014) “Tradycja i współczesność w obrzędowości pogrzebowej Żydów wrocławskich” [In:] Hajduk-Nijakowska, Janina (ed.) Praktykowanie tradycji w społeczeństwach posttradycyjnych. Series: Archiwum Etnograficzne Tom 54. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego; 189–208
Bergman Eleonora, Jan Jagielski (1996) Zachowane synagogi i domy modlitwy w Polsce. Katalog. Warszawa: Żydowski Instytut Historyczny.
Coenen Snyder, Saskia (2013) Public Judaism: Synagogues and Jewish Identity in Nineteenth-Century Europe Harvard: Harvard University Press.
Chruszczewski, Piotr P. (2004) “Wybrane językowe i kulturowe aspekty modlitwy w Judaizmie” [In:] Chruszczewski, Piotr P. (ed.). Perspektywy dyskursu religijnego, czyli przyjęcie Kaina. Języka a komunikacja 5 (2). Kraków: Tertium; 27–44.
Chrzanowska-Kluczewska, Elżbieta, Agnieszka Gołda-Derejczyk (2009) (eds.) The Contextuality of Language and Culture. Bielsko-Biała: Wyższa Szkoła Ekonomiczno-Humanistyczna.
Dziubalska-Kołaczyk, Katarzyna (2002) Beats-and-Binding Phonology. Frankfurt am Main: Peter Lang.
Danesi, Marcel (2009) “Opposition Theory and the Interconnectedness of Language, Culture, and Cognition.” Sign Systems Studies, 37–(1/2); 11–42
Danesi, Marcel, Paul Perron (1999) Analyzing Cultures. A Handbook and Referenced Material. Bloomington: Indiana University Press.
Dressler, Wolfgang Urlich, Katarzyna Dziubalska-Kołaczyk (2006) “Proposing Morphonotactics..” Rivista di Linguistica, 18(2); 249–266.
Dressler, Wolfgang Urlich, Katarzyna Dziubalska-Kołaczyk, Lina Pestal (2010) “Change and Variation in Morphonotactics.” Folia Linguistica, 31; 51–67.
Dressler, Wolfgang (1999) “On semiotic theory of preferences in language.” [In:] Michael Haley, Michael Shapiro (eds.) The Peirce Seminar Papers. Essays in Semiotic Analysis. Vol.4. New York: Berghahn Books; 389–415.
Dziekan, Marek (1997) Symbolika arabsko-muzułmańska. Warszawa: Wydawnictwo Księży Werbistów Werbinum.
Gajda, Stanisław, Helmut Sobeczko (1998) “Słowo wstępne.” [In:]: Stanisław Gajda, Helmut Sobeczko (eds.) Człowiek – dzieło – sacrum. Opole: Wydawnictwo Świętego Krzyża; 9-10.
Gebert, Konstanty (2004) “Egzegeza pisma w judaizmie”. [In:] Piotr Chruszczewski (ed.) ; 77–98.
Goldsmith, John A. (1979[1976]) Autosegmental Phonology. Cambridge, MA: MIT dissertation. New York: Garland Publishing.
Goldsmith, John (2013) (ed). The Handbook of Phonological Theory. New Jersey: Wiley.
Goodenough, Erwin R. (1953-1968) Jewish Symbols in the Greco-Roman Period. Vols. 1–13. New York: Pantheon Books.
Greimas, Algridas, Julien (1985[1979]) Des Dieus et des hommes: études de mythologie lituanienne. [Apie Dievus Ir Žmones : Lietuvių Mitologijos Studijos, trans. Édith Rechner]. Paris: Presses universitaires de France.
Grossberg, Daniel (1986) “A Centrifugal Structure in Biblical Poetry.” Semiotica, 58 (1/2) ; 139–150.
Haładewicz-Grzelak, Małgorzata (2012) “Dynamic Modeling of Visual Texts: A Relational Model.” Semiotica, 190 (1/4); 211–251.
Haładewicz-Grzelak, Małgorzata (2018) Semiotaktyczne studium sakrosfery kultury na materiale wybranych przykładów wizualnej symboliki hierofanicznej. Opole: Oficyna Wydawnicza Politechniki Opolskiej.
Haładewicz-Grzelak, Małgorzata (2021) “Synergia epistemologiczna na przykładzie wybranych zagadnień semiotyki znaku językowego w retrospektywie.” Półrocznik Językoznawczy Tertium, 6 (1); 1–37.
Haładewicz-Grzelak, Małgorzata (2021) “Semiotactic Mapping of Stone Tablets and Magen David as Hieratic Markers of Judaism in the Institutional Sacrosphere”. [In:] Małgorzata Haładewicz-Grzelak, Marta Bogusławska-Tafelska (eds.) Intersubjective Plateaus in Language and Communication. Frankfurt a. M.: Peter Lang; 226–246.
Haładewicz-Grzelak, Małgorzata (2022) “Crowning, Rotating and Emanating Hierophanies with Elevatio Aspect in Wayside Shrines”. Semiotica, 244; 1–36.
Haładewicz-Grzelak, Małgorzata [forth.] “Markedness Effects in the Semiotactics of the Hieratic Marker of Stone Tablets in the Christian Sacrosphere”. Slovo a Slovesnost.
Jakobson, Roman (1973) Essais de linguistique générale. Paris: Les Éditions de Minuit.
Kaye Jonathan, Jean Lowenstramm, Jean-Roger Vergnaud (1985) “The Internal Structure of Phonological Elements: A Theory of Charm and Government.” Phonology Yearbook, Vol. 2; 305–328.
Makuchowska, Marzena (2008) “Polski dyskurs religijny – tradycja i zmiana”. [In:] Stanisław Gajda (ed.) Język polski w europejskiej przestrzeni kulturowo-komunikacyjnej. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego; 283–374.
Piatigorski, Alexander M. = Пятиго́рский, Алекса́ндр Моисе́евич (1974) “Some general remarks on mythology from the psychologist’s view.” Semiotica 10 (3); 221–232.
Pike. Kenneth L. (1967[1954]) Language in Relation to a Unified Theory of the Structure of Human Behaviour. Janua Linguarum. Studia Memoriae Nicolai van Wijk dedicata. Series Maior XXIV. The Hague: Mouton & Co.
Podolska, Joanna, Jacek Walicki (2002) Przewodnik po cmentarzu żydowskim w Łodzi. Łódź : Oficyna Bibliofilów.
Prell-Foldes, Riv-Ellen (1980) “The Reinvention of Reflexivity in Jewish Prayer: The Self and Community inModernity.” Semiotica 30 (1/2); 73‒96.
Sebeok, Thomas A., Marcel Danesi (2000) The Forms of Meaning: Modeling Systems Theory and Semiotics. Berlin: Mouton de Gruyter.
Stefański, Krzysztof, Rafał Szrajber (2009) Łódzkie synagogi: wirtualne dziedzictwo zaginionej dzielnicy. Łódz: Księży Młyn.
Scheiber Sándor (1983) Jewish Inscriptions in Hungary: From the 3rd Century to 1686. Budapest: Akadémiai Kiadó; Leiden: Brill.
Trzciński, Andrzej (1997) Symbole i obrazy: treści symboliczne przedstawień na nagrobkach żydowskich w Polsce. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, dostęp online: http://dlibra.umcs.lublin.pl/dlibra/doccontent?id=571&dirids=1 .
Trzciński, Andrzej (2007) Hebrajskie inskrypcje na materiale kamiennym w Polsce w XIII-XX wieku: studium paleograficzno-epigraficzne. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Uspensky, Boris Andreyevich (1974[1969]) “The Influence of Language on the Religious Consciousness” Semiotica 10 (2); 177–189.
Uspensky, Boris Andreyevich (1975[1973]) “‘Left’ and ‘right’ in Russian icon painting.” Semiotica 13 (1); 33–40.
Uspenskij, Boris Andreevič = Uspensky, Boris Andreyevich (2005) Il segno della croce e lo spazio sacro. Naples: D’Auria Editore.
Zydorowicz, Paulina, Katarzyna Dziubalska-Kołaczyk (2017) “The dynamics of marked consonant clusters in Polish. [In:] E. Babatsouli (ed.) Proceedings of the International Symposium on Monolingual and Bilingual Speech 2017. 318-324; Retrieved from http://ismbs.eu/publications-2017
Zydorowicz, Paulina, Paula Orzechowska, Michał Jankowski, Katarzyna Dziubalska –Kołaczyk, Piotr Wierzchoń, Dawid Pietrala (2016) Phonotactics and Morphonotactics of Polish and English: Description, Tools and Applications. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.