Półrocznik Językoznawczy Tertium/ Tertium Linguistic Journal

Vol 7, No 2 (2022)

Elementy folkloru w fantastyce jako problem tłumaczeniowy na przykładzie „Świata Dysku” Terry’ego Pratchetta

Alicja Janusz

Abstract

Literatura fantastyczna, choć z zasady egzomimetyczna, wielokrotnie sięga po elementy pochodzące z realnego świata i różnych kultur, a w tekstach znanych autorów daje zauważyć się wykorzystywanie kodu kulturowego do uprawdopodobnienia opisywanych historii, bohaterów oraz świata przedstawionego. Jednym z chętnie wykorzystywanych aspektów kodu kulturowego w fantastyce są elementy folkloru oraz wierzeń obecnych w danej kulturze i utrwalonych w używanym przez wspólnotę języku. Chociaż czynią one tekst bardziej interesujący, referencje do baśniowych postaci czy ludowych czarów mogą stanowić istotną przeszkodę tłumaczeniową, a rozwiązanie takiego problemu będzie wymagało szczególnych strategii translatorskich. Jednym z autorów sprawnie operujących kodem kulturowym w swoich dziełach był Terry Pratchett, co jest szczególnie widoczne w jego cyklu książkowym „Świat Dysku”. Celem niniejszego artykułu jest pokazanie, jak w wybranych pozycjach z serii „Świat Dysku” funkcjonują referencje do folkloru, jaką rolę pełnią oraz prezentacja problemów i strategii obecnych w polskim przekładzie powieści wchodzących w skład cyklu.

References

Chainey, Dee Dee (2018) A Treasury of British Folklore. Londyn: National Trust.

Janusz, Alicja (2020) „Świat Dysku w przekładzie”. Poznańskie Studia Polonistyczne Seria Językoznawcza vol. 27 (47), nr 1. [pobrane z https://pressto.amu.edu.pl/index.php/pspsj/article/view/24579. Data ostatniego dostępu: 10.05.22].

Jörn, Albrecht (2005). Grundlagen der Übersetzungsforschung. Übersetzung und Linguistik. Tubingen: Gunter Narr Verlag.

Kade, Otto (1968) Zufall und Gesetzmäßigkeit in der Übersetzung. Lipsk: Verlag Enzyklopädie.

Leonardi, Vanessa (2018) Equivalence in Translation: Between Myth and Reality [pobrane z http://translationjournal.net/journal/14equiv.htm. Data ostatniego dostępu 16.04.2022].

Lipiński, Krzysztof (2006). Vademecum tłumacza. Kraków: Idea.

Liseling Nilsson, Sylvia (2012) Kod kulturowy a przekład. Na podstawie wybranych utworów Astrid Lindgren i ich polskich przekładów. Sztokholm: Stockholm University.

Pohanka, Reinhard (2013) Tatzelwurm und Donauweibchen. Österreichs Naturgeister und Sagengestalten. Wiedeń: Almathea.

Pratchett, Terry ([2014] 2014) Kiksy Klawiatury. Eseje i nie tylko. [ebook] [A Slip of the Keyboard. Nowy Jork: Doubleday] (tłum.) Piotr Cholewa, Warszawa: Prószyński i Spółka.

Pratchett, Terry, Simpson, Jaqueline ([2008] 2015) Folklor Świata Dysku. [The Folklore of Discworld. Nowy Jork: Doubleday] (tłum.) Piotr Cholewa, Warszawa: Prószyński i Sk-a.

Szrejter, Artur (2012) Bestiariusz Germański. Potwory, olbrzymy i święte zwierzęta. Gdańsk: Wydawnictwo Oskar.

Trębicki, Grzegorz ([2007], 2009). Fantasy. Ewolucja Gatunku. Kraków: Universitas.

Zych, Paweł, Vargas, Witold (2012). Bestiariusz Słowiański. Lesko: BOSZ.

Zych, Paweł, Vargas, Witold (2017) Bestiariusz Słowiański. Część 2. Lesko: BOSZ.

Źródła internetowe

„English Broadside Ballad Archive”. Early Modern Center. [pobrane z https://ebba.english.ucsb.edu/. Data ostatniego dostępu: 05.03.22.]

„Folklor“. Wikipedia. [pobrane z https://pl.wikipedia.org/wiki/Folklor. Data ostatniego dostępu 05.03.22.]

„John Barleycorn”. Wikipedia. [pobrane z https://en.wikipedia.org/wiki/John_Barleycorn#%22A_Pleasant_New_Ballad%22_(1624). Data ostatniego dostępu 05.03.22.]

„Słownik Języka Polskiego”. Wydawnictwo Naukowe PWN. [pobrane z https://sjp.pwn.pl/. Data ostatniego dostępu 05.03.22.]

Materiał badawczy

Pratchett, Terry (2009). Hogfather. Londyn: HarperCollins e-books.

Pratchett, Terry (2009). The Wee Free Men. Londyn: HarperCollins e-books.

Pratchett, Terry ([1996] 2004) Wiedźmikołaj. [Hogfather. Nowy Jork: Doubleday] (tłum.) Piotr Cholewa, Warszawa: Prószyński i S-ka.

Pratchett, Terry ([2003] 2013) Wolni Ciut Ludzie. [The Wee Free Men. Nowy Jork: Doubleday] (tłum.) Piotr Cholewa, Warszawa: Prószyński i S-ka.

Pratchett, Terry ([2003] 2005) Wolni Ciut Ludzie. [The Wee Free Men. Nowy Jork: Doubleday] (tłum.) Dorota Malinowska-Grupińska. Warszawa: Prószyński i S-ka.