Półrocznik Językoznawczy Tertium/ Tertium Linguistic Journal

Vol 5, No 1 (2020)

Legendy i wierzenia Słowian oraz ich odzwierciedlenie w polskich i angielskich nazwach roślin

Alina Szwajczuk

Abstrakt

Jadwiga Waniakowa (2012) twierdzi, iż wraz z nazwą kwiatów wędrowały wierzenia, tak jak miało to miejsce w przypadku „niezapominajki”. Bogactwo nazw, skrywane tajniki i wędrówki myśli ludzkiej, nawiązanie do kontekstów politycznych i historycznych oraz właściwości leczniczych i zjawisk okultystycznych sprawiają, że symbol kwiatu staje się pojęciem wielowymiarowym. Niniejszy referat ma na celu zobrazowanie sposobu postrzegania rzeczywistości przez symbolikę rośliny odzwierciedloną w nazwach. W szczególności, punkt wyjścia stanowią legendy i wierzenia Słowian. Głównym założeniem jest wstępna weryfikacja, czy w języku polskim słowiańskie skojarzenia związane z rośliną odzwierciedlone są w nazwach roślin oraz czy, tym samym, nastąpiła migracja wierzeń słowiańskich poprzez migrację nazw do kultury anglosaskiej. Fitonimy przedstawione zostały z perspektywy diachronicznej i synchronicznej. Nieodzownym elementem poszukiwań oraz wyzwaniem jest również podjęta próba tłumaczenia zwyczajowych nazw dawnych. Dociekania badawcze rozpoczęły się od analizy nazwy „wyżlin większy”/Antirrhinum majus L. Polska nazwa rośliny („wyżlin”) oznaczająca dawniej „pysk zwierzęcy, szczególnie psi albo cielęcy obrany ze skóry i mięsa”[1] odzwierciedlona jest w dawnych nazwach angielskich takich jak Dog’s-mouth [pysk psi] czy Calf’s-mouth [pysk cielęcy](Nowick 2015: 36). W języku polskim zaś roślina znana jest jako lwia paszcza.

[1] Źródło: https://sjp.pwn.pl/doroszewski/wyzlin;5523280.html. Data ostatniego dostępu: 25.04.2020.

 

Bibliografia

Armitage, Allan M. (2001) Armitage’s Manual of Annuals, Biennials, and Half-Hardy Perennials. Portland: Timber Press.

Barton, Benjamin, Herbert, Thomas Castle (1837) The British Flora Medica or the History of the Medicinal Plants of Great Britain. London: Henry G. Bohn, York Street, Covent Garden.

Boryś, Wiesław (2005) Słownik etymologiczny języka polskiego. Wydawnictwo Literackie, Kraków.

Britten, James, Robert Holland (1886) A Dictionary of English Plant Names 1886. London: Trübner & Co.

Brückner, Aleksander (1980) Mitologia słowiańska i polska. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Brückner, Aleksander (1927) Słownik etymologiczny języka polskiego. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza.

Chodurska, Halina (2003) Ze studiów nad fitonimami rękopiśmiennych zielników wschodniosłowiańskich XVII-XVIII wieku. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.

Earle, John (1880) English Plant Names from the Tenth to the Fifteenth Century. Oxford: Clarendon Press.

Gledhill, David ([1985] 2008) The Names of Plants. Cambridge: Cambridge University Press.

Kreiner, Jerzy (1960) Słownik etymologiczny łacińskich nazw i terminów używanych w biologii oraz medycynie. Wrocław-Kraków: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich. Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.

Kuźnicka, Barbara (2006) „Zielniki i albumy florystyczne Elizy Orzeszkowej”. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, 51 (2); 69-78.

Lyons, A.B. (1900): Plant Names Scientific and Popular. Detroit: Nelson, Baker & Co. Publishers.

Łuczaj, Łukasz, Krzysztof Oklejewicz, Kazimierz Andrzej Nowak, Ewa Pirożnikow (2008) „Ludowe nazwy głogów (Crataegus) i róż (Rosa) w Polsce od końca XIX w. do czasów obecnych”. Rocznik Dendrologiczny, 56; 115-129

Majewski, Erazm (1893) Słownik Nazw Zoologicznych i Botanicznych Polskich Erazma Majewskiego. Warszawa: Druk Noskowskiego.

Podbielkowski, Zbigniew, Barbara Sudnik-Wójcikowa (2003) Słownik roślin użytkowych: polski, łaciński, angielski, francuski, niemiecki, rosyjski. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne.

Quattrocchi, Umberto (2012) CRC World Dictionary of Medicinal and Poisonous Plants. Common Names, Scientific Names, Eponyms, Synonyms, and Etymology. Boca Raton: CRC Press.

Spólnik, Anna (1990) Nazwy polskich roślin do XVIII wieku. Wrocław: Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.

Szcześniak, Krystyna (2013) Świat roślin światem ludzi na pograniczu wschodniej i zachodniej słowiańszczyzny. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.

Szweykowska, Alicja, Jerzy Szweykowski (red.) (1993) Słownik botaniczny. Warszawa: Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”.

Waniakowa, Jadwiga (2012) Polskie gwarowe nazwy dziko rosnących roślin zielnych na tle słowiańskim. Zagadnienia ogólne. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

 

Źródła internetowe

Atlas Roślin. [https://atlas.roslin.pl/plant/6440. Data ostatniego dostępu: 28.04.2020].

ExploratoryShakespeare.[https://journeys.dartmouth.edu/exploratoryshakespeare/2015/07/07/love-in-idleness/. Data ostatniego dostępu: 28.04. 2020].

Lexico. [https://www.lexico.com/en/definition/spleenwort. Data ostatniego dostępu: 24.06. 2020].

Missouri Botanical Garden. [https://www.missouribotanicalgarden.org. Data ostatniego dostępu: 26.01.2020].

Royal Horticultural Society. [https://www.rhs.org.uk. Data ostatniego dostępu: 26.01. 2020].

Słownik Języka Polskiego. [https://sjp.pwn.pl/doroszewski/wyzlin;5523280.html. Data ostatniego dostępu: 25.04. 2020].