Abstrakt
Artykuł dotyczy otwartości opisu leksykograficznego w dwóch niemiecko-polskich i polsko-niemieckich słownikach języka specjalistycznego z zakresu gospodarki. W ramach zagadnienia otwartości badaniu poddano funkcję dydaktyczną słownika. W analizie obrana została perspektywa użytkownika filologa, a za kontekst użycia słownika dwujęzycznego przyjęto komunikację w języku niemieckim jako języku obcym. Badanie otwartości słownika przeprowadzono na trzech płaszczyznach: makro-, mikro- i mediostruktury, nawiązując przy tym do kontrastywnych badań w zakresie słowników języka ogólnego i specjalistycznego prowadzonych w Polsce (np. Frączek/ Lipczuk 2004) oraz do badań międzynarodowych, szczególnie germanistycznych (np. Bergenholtz/ Tarp/ Wiegand 1999, Wiegand 1998a, Wiegand 2005, Wiegand 2013). Na wybranych przykładach ukazano, w jakim zakresie typ makrostruktury, dyrekcjonalność i poliakcesywność danych leksykograficznych sprzyjają realizacji funkcji dydaktycznej słownika. Analiza przeprowadzona na płaszczyźnie makrostrukturalnej ukazała, że typem makrostruktury ukierunkowanej na dydaktykę języka obcego jest układ haseł gniazdowo-alfabetyczny. Analiza mikrostrukturalna naświetliła słabe strony opisu leksykograficznego, np. niewystarczające ukazanie relacji paradygmatycznych w obrębie artykułu hasłowego. W badanych słownikach stwierdzono dominację cechy monodyrekcjonalności nad bidyrekcjonalnością.
Bibliografia
Berdychowska, Zofia (2010) „Komunikacja specjalistyczna na studiach filologicznych – podstawy lingwistyczne i profile”. [W:] Lingwistyka Stosowana, 3; 61-70. http://alp.uw.edu.pl/wp-content/uploads/sites/315/2018/03/Lingwistyka-Stosowana-3_2010.pdf [25.06.2018].
Bergenholtz, Henning, Tarp, Sven, Wiegand, Herbert Ernst (1999) „Datendistributionsstrukturen, Makro- und Mikrostrukturen in neueren Fachwörterbüchern”. [W:] Hoffmann, Lothar, Kalverkämper, Hartwig, Wiegand, Herbert Ernst, Galinski, Christian, Hüllen, Werner (red.) Fachsprachen: ein internationales Handbuch zur Fachsprachenforschung und Terminologiewissenschaft. Berlin, New York: de Gruyter; 1762-1832.
Dębski, Antoni (2001) „Słownik: Ostoja tłumacza i podpora nauczania czy też źródło błędów i frustracji?” [W:] Płusa, Paweł (red.) Prace Naukowe WSP w Częstochowie. Studia Neofilologiczne, 2; 23-28.
de Groot, Gérhard-René (1999) „Zweisprachige juristische Wörterbücher”. [W]: Sandrini, Peter (red.) Übersetzen von Rechtstexten. Fachkommunikation im Spannungsfeld zwischen Rechtsordnung und Sprache. Tübingen: Narr; 203-227.
Dreger, Henryk/ Dreger, Piotr (2007) Duży słownik finansowo-handlowy niemiecko-polski, polsko-niemiecki. Warszawa: Wydawnictwo Poltext.
Frączek, Agnieszka/ Lipczuk, Ryszard (2004) Słowniki polsko-niemieckie i niemiecko-polskie. Historia i teraźniejszość. Wołczkowo: Oficyna IN PLUS.
Hausmann, Franz Josef, Werner, Reinhold Otto (1991) „Spezifische Bauteile und Strukturen zweisprachiger Wörterbücher“. [W:] Hausmann, Franz Josef, Reichmann, Oskar, Wiegand, Herbert Ernst, Zgusta, Ladislav (red.) Wörterbücher. Dictionaries. Dictionnaires. Ein internationales Handbuch zur Lexikographie Handbücher zur Sprach- und Kommunikationswissenschaft. Berlin/ New York: de Gruyter; 2729-2769.
Kammerer, Matthias (1998) „Die Mediostruktur in Langenscheidts Großwörterbuch Deutsch als Fremdsprache”. [W:] Wiegand, Herbert Ernst (red.) Perspektiven der pädagogischen Lexikographie des Deutschen. Untersuchungen anhand von Langenscheidts Großwörterbuch Deutsch als Fremdsprache. Tübingen: Niemeyer; 315–330.
Kienzler, Iwona (2004) Słownik terminologii gospodarczej. Bankowość, Finanse, Prawo niemiecko-polski, polsko-niemiecki. Warszawa: Wydawnictwo C. H. Beck.
Konieczna-Serafin, Joanna (2018) Fachsprachliche Lexikographie. Konzeptionen von bilingualen Wörterbüchern der Fachsprache Wirtschaft für das Sprachenpaar Deutsch und Polnisch. Berlin: Peter Lang.
Konieczna-Serafin, Joanna (w druku) „Mediostrukturen im Wörterbuch der Fachsprache Wirtschaft“.
Konieczna-Serafin (w druku) „Strukturen im Wörterbuch als Schlüsselwörter“.
Kopczyńska, Magdalena (2013) „Kształcenie umiejętności korzystania ze słowników u tłumaczy nieprofesjonalistów z perspektywy leksykografii i dydaktyki przekładu”. [W:] Rocznik Przekładoznawczy. Studia nad teorią, praktyką i dydaktyką przekładu, 8; 123-136. http://apcz.umk.pl/czasopisma/index.php/RP/article/viewFile/296/289 [25.06.2018].
Kubacki, Artur Dariusz (2009) „Fehler in der Fachübersetzung der Kandidaten für einen staatlich vereidigten Übersetzer”. [W:] Mrożewska, Anna (red.) Philologische Ostsee-Studien/ Zeszyty Naukowe Instytutu Neofilologii i Komunikacji Społecznej, 2. Koszalin; 11-28. http://www.kubart.pl/do-pobrania-materialy-dla-studentow-i-tlumaczy [25.06.2018].
Lipczuk, Ryszard (1997) „Einige kritische Bemerkungen zur deutsch-polnischen Lexikographie“. [W:] Dębski, Antoni (red.) Plus ratio quam vis. Festschrift für Aleksander Szulc zum 70. Geburtstag. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego; 111-118.
Lipczuk, Ryszard (2004) „Zum Problem der Äquivalente in zweisprachigen Wörterbüchern“. [W:] Studia Niemcoznawcze. 28; 833-842.
Lipczuk, Ryszard (2017) „Über einige Fehler in deutsch-polnischen Großwörterbüchern“. [W:] Lipczuk, Ryszard, Lisiecka-Czop, Magdalena, Ramers, Karl Heinz (red.) Sprache und Wörterbücher in Theorie und Praxis. Hamburg; 93-104.
Nadobnik, Renata (2010) Znaczenie słowników bilingwalnych w dydaktyce języka niemieckiego w Polsce. Gorzów Wielkopolski: Wydawnictwo Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Gorzowie Wielkopolskim.
Nerlicki, Krzysztof (2015) „Phraseologische Glossen – ein Differenzierungsversuch an Beispielen aus ausgewählten deutsch-polnischen Wörterbüchern”. [W:] Mańczak-Wohlfeld, Elżbieta, Podolak, Barbara (red.) Words and Dictionaries. A Festschrift for Professor Stanisław Stachowski on the Occasion of His 85th Birthday. Kraków: Jagiellonian University Press; 215-230.
Piotrowski, Tadeusz (1994) Problems in bilingual lexicography. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Piotrowski, Tadeusz (2001) Zrozumieć leksykografię. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Piotrowski, Tadeusz (2011) „Ekwiwalencja w słownikach dwujęzycznych”. [W:] Chlebda, Wojciech (red.) Na tropach translatów. W poszukiwaniu odpowiedników przekładowych. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego; 45-69.
Szubert, Rafał (2003) „Słowniki dwujęzyczne a tłumaczenie tekstów specjalistycznych”. [W:] Studia Niemcoznawcze, 25; 795-804.
Tarp, Sven (1994): „Funktionen in Fachwörterbüchern”. [W:] Schaeder, Burkhard, Bergenholtz, Henning (red.) Fachlexikographie. Fachwissen und seine Repräsentation in Wörterbüchern. Tübingen: Narr; 229-246.
Wiegand, Herbert Ernst (1998a) Wörterbuchforschung. Untersuchungen zur Wörterbuchbenutzung, zur Theorie, Geschichte, Kritik und Automatisierung der Lexikographie. Berlin: de Gruyter.
Wiegand, Herbert Ernst (1998b) „Altes und Neues zur Makrostruktur alphabetischer Printwörterbücher”. [W:] Wiegand, Herbert Ernst (red.) Wörterbücher in der Diskussion III: Vorträge aus dem Heidelberger Lexikographischen Kolloquium. Tübingen: Niemeyer; 348-372.
Wiegand, Herbert Ernst (2004) „Reflections on the mediostructure in special-field dictionaries. Also according to the example of the dictionary for lexicography and dictionary research”. [W:] Lexikos, 14; 195-221. http://lexikos.journals.ac.za/pub/article/view/690 [25.06.2018].
Wiegand, Herbert Ernst (2005) „Über die Datenakzessivität in Printwörterbüchern. Einblicke in neuere Entwicklungen einer Theorie der Wörterbuchform”. [W:] Lexikos, 15; 196-230. http://lexikos.journals.ac.za/pub/article/viewFile/13/22 [25.06.2018].
Wiegand, Herbert Ernst (2013) „Fachwissen, fachliche Daten und ihre textuelle Präsentation in Fachwörterbüchern vom Typ des Lern- und Konsultationswörterbuchs”. [W:] Jesenšek, Vida (red.) Specialised Lexicography. Print and Digital, Specialised Dictionaries, Databases. Berlin, Boston: de Gruyter; 23-42.
Worbs, Erika (1997) „Plädoyer für das zweisprachige Wörterbuch als Hilfsmittel des Translators”. [W:] Drescher, Horst W. (red.) Transfer. Übersetzen. Dolmetschen. Interkulturalität. 50 Jahre Fachbereich Angewandte Sprach- und Kulturwissenschaft der Johannes Gutenberg-Universität Mainz in Germersheim. Frankfurt/ M.: Peter Lang; 497-510.
Żmigrodzki, Piotr (2009) Wprowadzenie do leksykografii polskiej. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.