Półrocznik Językoznawczy Tertium/ Tertium Linguistic Journal

Vol 6, No 1 (2021)

Przekład i (bez)krytyczna analiza dyskursu

Elżbieta Muskat-Tabakowska

Abstract

 

Celem artykułu jest potwierdzenie tezy, że postulat transdyscyplinarności, wysuwany w  rozważaniach dotyczących współczesnego przekładoznawstwa, znajduje uzasadnienie w zbieżności podstawowych  założeń językoznawstwa kognitywnego, krytycznej analizy dyskursu i wiedzy o przekładzie. „Zwrot kulturowy” w przekładoznawstwie, odnotowany w tym samym czasie, co „zwrot kognitywny” w nauce o języku, oznacza  możliwość wkroczenia obu dyscyplin na teren praktycznie  zarezerwowany dla badań nad krytyczną analizą dyskursu. Przełamanie niechęci lub braku zainteresowania dla sąsiednich dyscyplin  prowadzi do rozszerzenia wspólnej płaszczyzny działania. Tezę ilustruje studium przypadku: przykład tłumaczenia tekstu, o którego językowym kształcie decyduje szeroki kontekst społeczny i kulturowy.

 

References

 

Baker, Mona. 2006. Translation and conflict: A narrative account. Abington: Routledge.

Balcerzan, Edward. 1998. Literatura z literatury: strategie tłumaczy. Katowice: Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”.

Bassnett, Susan. 1990. “Introduction. Proust’s Grandmother and the Thousand and One Nights”. The “Cultural Turn” in Translation Studies” [W:] Susan Bassnett i André Lefevere (red.) Translation, History and Culture . Londyn-Nowy Jork, Pinter. 3 – 14.

Bassnett, Susan, 1998. „The Translation Turn in Cu1tural Studies”, [W:] Susan Bassnett i André Lefevere (red.) Constructing Cultures: Essays on Literary Translation”. Clevedon, Philadelphia , Toronto, Sydney, Johannesburg: Multilingual Matters. 123- 140.

Biskupska, Kamilla. 2014. „Analiza dyskursu i krytyczna analiza dyskursu” [W;] Marek S. Szczepański i Anna Śliz (red.) Współczesne teorie społeczne w kręgu ujęć paradygmatycznych. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego. 369 – 388.

Bodnar, Adam. 2020. “Antysemityzm problemem medialnego dyskursu w Polsce”. https://www.rpo.gov.pl/pl/content/antysemityzm-problemem-medialnego-dyskursu- rpo-pyta-krrit-jak-z-nim-walczy (dostęp 14.02.2021)

De Bończa Bukowski, Piotr i Magdalena Heydel, 2015. „Polish Translation Studies: Toward a Transdisciplinary Research”. [W:] Andrea Ceccherelli, Lorenzo Costantino i Cristiano Diddi (red.) Translation Theories in the Slavic Countries. Salerno: “Europa Orientalis”.143 – 158.

Dijk van, Teun. 2001. “Badania nad dyskursem”. [W:] Teun van Dijk, Grzegorz Grochowski i Teresa Dobrzyńska (red.) Dyskurs jako struktura i proces. (tłum. G. Grochowski) Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. 9 – 44.

Dijk van, Teun. 2015. “Critical Discourse Analysis”. [W:] Deborah Tannen, Heidi E. Hamilton i Deborah Schiffrin (red.). The Handbook of Discourse Analysis. Hoboken, New Jersey: John Wiley & Sons, Inc. 466 – 485.

Duszak, Anna i Norman Fairclough (red.) 2008. Krytyczna analiza dyskursu: interdyscyplinarne podejście do komunikacji społecznej. Kraków: Universitas.

Fairclough, Norman. 1985. “Critical and Descriptive Goals in Discourse Analysis”. Journal of Pragmatics 9: 739–763.

Fowler, Roger. 2003 (1996). “On critical linguistics” [W:] Carmen-Rosa Caldas-Coulthard i Malcolm Coulthard (red.) Readings In Critical Discourse Analysis, Londyn i Nowy Jork: Routledge. 3 – 14.

Greene, Richard Allen. 2018. “A Shadow over Europe” – raport CNN https://edition.cnn.com/interactive/2018/11/europe/antisemitism-poll-2018-intl/ (dostęp 14.02.2021).

Heydel, Magdalena. 2013. „Kultura – interwencja – dialog. Tendencje w nowszych studiach nad przekładem”.Fragile 3 (21) 2013. 5 – 9.

Ietcu-Fairclough, Isabela. 2008. “Critical discourse analysis and translation studies: translation, rexcontextualization, ideology”. Bucharest Working Papers in Linguistics. 2. 67- 73.

Jurek, Krzysztof. 2019. „Stereotypy na temat U&kraińców funkcjonujące w Polsce”. W: Imigranci z Ukrainy w Polsce. Potrzeby i oczekiwania, reakcje społeczne, wzywania dla bezpieczeństwa. Wrocław: AWL https://www.researchgate.net/publication /336927733Stereotypy_na_temat_Ukraincow_funkcjonujace_w_Polsce (dostęp 10.06.2021).

Kopińska, Violetta. 2016. „Krytyczna analiza dyskursu – podstawowe założenia, implikacje, zastosowanie”. Rocznik Andragogiczny 23:2016. 311 – 334.

Lakoff, George. 1989. The Invariance Hypothesis: Do Metaphors Preserve Cognitive Topology? L.A.U.D./ A266: Duisburg.

Langacker, Ronald W. 1987. Foundations of Cognitive Grammar. Vol. I. Theoretical Prerequisites. Stanford: Stanford University Press.

Langacker, Ronald W. 2009. Gramatyka kognitywna. Wprowadzenie. (tłum. zespół). Kraków: Universitas.

Libura, Agnieszka. 2010. Teoria przestrzeni mentalnych i integracji pojęciowej: struktura modelu i jego funkcjonalność. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.

Lipowska-Teutsch, Anna. 2016. „Pochwała myślenia krytycznego” [W:] Antysemityzm nie jest poglądem. Podręcznik dla edukatorów i edukatorek. Kraków: Żydowskie Stowarzyszenie Czulent. 115 – 140.

Markowski, Michał Paweł. 2014. „Obcość, odmienność, przekład”. Tygodnik Powszechny 19.05.2014. https://www.tygodnikpowszechny.pl/obcosc-odmiennosc-przeklad- 22897. (dostęp 14.02.2021).

Nicolescu, Basarab. 2002. Manifesto of Transdisciplinarity (tłum. ang. Karen-Claire Voss) Nowy Jork: State University of New York (SUNY) Press.

Schaeffner, Christina. 2004. “Political Discourse Analysis from the point of view of Translation Studies” . Journal of Language and Politics, 3(1),. 117 – 150.

Shabhazi, Misagh i Mehrdad Rezaee. 2017. “Reflection of Ideology on Translation: A Critical Discourse Analysis Perspective”, Journal of Applied Linguistics and Language Learning, Vol. 3 No. 4, 2017, pp. 97-101.

Turski, Marian. 2020. “Auschwitz nie spadło z nieba”. Polityka ,27 stycznia 2020 . https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kraj/1940080,1,marian-turski-auschwitz – nie-spadlo-z-nieba.read (dostęp: 08.05.2021).

Warzecha, Adam. 2014. „Krytyczna analiza dyskursu (KAD) w ujęciu Nprmana Fairclougha. Zarys problematyki”. Konteksty Kultury. 2014/2. 164 – 189.

Zhang, Meifang i Jeremy Munday. 2018. „Innovation in discourse analytic approaches to translation studies”. Perspectives 26:2. 159 – 165.

Źródła przykładów:

Powell, Irena. 2016. The Daugther Who Sold Her Mother. A biographical Memoir. Bloomington, In: AuthorHousde

Powell Irena. 2020. Córka, która sprzedała matkę (tłum. Elzbieta Tabakowska). Kraków – Syrakuzy: Austeria