Półrocznik Językoznawczy Tertium/ Tertium Linguistic Journal

Vol 6, No 1 (2021)

Przywódcy, partnerzy, przeciwnicy: wizerunek polityków w multimodalnych metaforach publicystycznych

Bartłomiej Maliszewski

Abstract

 

Przedmiotem analizy są wizualno-werbalne przenośnie publicystyczne, które widnieją na okładkach polskich tygodników opinii. Dzięki walorowi naoczności to właśnie figury wizualno-werbalne pozwalają najłatwiej (i najszybciej) uchwycić powtarzalne sposoby ujmowania świata polityki oraz charakterystyczne cechy przenośni publicystycznych. Analizując wybrane metafory multimodalne, które odnoszą się do politycznych przywódców, partnerów i przeciwników, ukazujemy świat polityki jako pewną strukturę (na którą składa się wymiar wertykalny, czyli relacja nadrzędności i podrzędności oraz wymiar horyzontalny, czyli podział sceny politycznej na różne strony i ugrupowania). W analizowanych przenośniach polityka jest też ukazywana jako przestrzeń akcji (rywalizacji i widowiska), której głównymi uczestnikami – w warunkach demokracji parlamentarnej – są czołowi przedstawiciele najważniejszych partii. W omawianych metaforach uwidaczniają się także główne cechy przekazów prasowych, które mają przykuwać uwagę odbiorcy słowem i obrazem oraz pomysłowym ujęciem podejmowanych tematów. Zebrany materiał potwierdza i dopełnia wnioski formułowane przy analizie językowych przenośni publicystycznych (jako sposobu ujmowania tego, co mniej konkretne, środka pozyskiwania uwagi odbiorcy i kształtowania społecznych przekonań oraz wykładnika utrwalanego obrazu świata).

 

References

 

Borkowski, Igor (1996) „A metafory trwają… Przenośnia jako środek perswazji językowej w czasie kampanii wyborczej w 1991 i 1995 r.”. Rozprawy Komisji Językowej Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego XXII; 159–174.

Burzyński, Robert (2012) Metafory jako narzędzie poznania polityki i oddziaływania politycznego. Warszawa: Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych. Wydanie elektroniczne: https://depotuw.ceon.pl/handle/item/359 [data ostatniego dostępu: 10.03.2021].

Buttler, Danuta (1961) „O metaforyce prasowej”. Poradnik Językowy 10; 440–460.

Dobrzyńska, Teresa (1994) Mówiąc przenośnie… Studia o metaforze. Warszawa: Instytut Badań Literackich.

Frankowska, Maria (1994) „Frazeologia i metaforyka w tekstach politycznych lat 1989–1993”. [W:] Janusz Anusiewicz. Bogdan Siciński (red.) Język a kultura. Język polityki a współczesna kultura polityczna. t. 11. Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej; 21–47.

Jeziński, Marek (2005) „Wizerunek polityczny jako element strategii wyborczej”. [W:] Bogusława Dobek-Ostrowska (red.) Kampania wyborcza: marketingowe aspekty komunikowania politycznego, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego; 115–132.

Kampka, Agnieszka (2011a) „Retoryka wizualna. Perspektywy i pytania”. Forum Ars Rhetoricae 1; 7–23.

Kampka, Agnieszka (2011b) „Język nieuzbrojony. Metafory w prezydenckiej kampanii wyborczej”. [W:] Janusz Okrzesik. Waldemar Wojtasik (red.) Wybory prezydenckie 2010, t. 2. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego; 195–216.

Karpman, Stephen (1968) “Fairy Tales and Script Drama Analysis”. Transactional Analysis Bulletin 7 (26); 39–43.

Kawka, Maciej (2016) „Dyskurs multimodalny – nowa kategoria badawcza?” Zeszyty Prasoznawcze 2; 293–303.

Kiklewicz, Aleksander, Marcin Prusak (2006) „Pragmatyczne aspekty teorii metafor pojęciowych (przy szczególnym uwzględnieniu metafor politycznych w polskich tekstach prasowych)”. Respectus Philologicus. 9 (14); 20–30.

Kłosińska, Katarzyna (2004) „Językowe cechy politycznego ‘dyskursu zamkniętego’”. [W:] Rafał Garpiel. Katarzyna Leszczyńska (red.) Sztuka perswazji. Socjologiczne, psychologiczne i lingwistyczne aspekty komunikowania perswazyjnego. Kraków: Zakład Wydawniczy „NOMOS”; 155–170.

Krasnowolski, Antoni (1906) Przenośnie mowy potocznej. t. 2. Warszawa: Wydawnictwo M. Arcta.

Lakoff, George, Mark Johnson ([1980] 1988) Metafory w naszym życiu. [Metaphors We Live By. Chicago: The University of Chicago Press]. (tłum.) Tomasz Paweł Krzeszowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Lakoff, George ([1991] 2003) „Metafory i wojna: system metafor użyty, by usprawiedliwić wojnę w Zatoce Perskiej”. [“Metaphor and War: The Metaphor System Used to Justify War in the Gulf”. Piece Research 23; 25–32.]. (tłum.) Aneta Wysocka. Etnolingwistyka 15; 29–48.

Libura, Agnieszka (2012) „Teoria metafory pojęciowej wobec badań nad komunikacją multimodalną”. [W:] Monika Cichmińska. Iza Matusiak-Kempna (red.) Nowe zjawiska w języku, tekście i komunikacji IV. Metafory i amalgamaty pojęciowe. Olsztyn: Instytut Filologii Polskiej; 117–170.

Maciuszek, Józef (2004) „Metafora jako forma komunikacji perswazyjnej”. [W:] Rafał Garpiel. Katarzyna Leszczyńska (red.) Sztuka perswazji. Socjologiczne, psychologiczne i lingwistyczne aspekty komunikowania perswazyjnego. Kraków: Zakład Wydawniczy „NOMOS”; 115–130.

Maćkiewicz, Jolanta (2018) „Więcej niż tysiąc słów. Perswazyjne działanie zdjęć prasowych”. Media, Biznes, Kultura 1 (4); 24–34.

Maliszewski, Bartłomiej (2018a) „Przez słowa i obrazy – o multimodalności metafory na okładkach czasopism publicystycznych”. [W:] Iwona Hofman. Danuta Kępa-Figura (red.) Współczesne media. Media multimodalne. t. 1. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej; 151–164.

Maliszewski, Bartłomiej (2018b) “Obrazowo mówiąc. O grach wizualno-werbalnych na okładkach tygodników publicystycznych”. Półrocznik Językoznawczy Tertium 2 (2); 21–35.

Ożóg, Kazimierz (2002) „Metafory potoczne w języku polityki”. Język Polski 1; 21–24.

Pajdzińska, Anna (2001) „My, to znaczy… : z badań językowego obrazu świata“. Teksty Drugie 1 (66); 33–53.

Pajdzińska, Anna (2008) „O nepotyzmie, kumoterstwie i kolesiostwie słów kilka“. Etnolingwistyka 20; 171–178.

Piekot, Tomasz (2006) Dyskurs polskich wiadomości prasowych. Kraków: Universitas.

Piekot, Tomasz (2016) Mediacje semiotyczne. Słowo i obraz na usługach ideologii. Warszawa: Sedno. Wydawnictwo Akademickie.

Pisarek, Walery (2000) „Język w mediach, media w języku”. [W:] Jerzy Bralczyk. Katarzyna Mosiołek-Kłosińska (red.) Język w mediach masowych. Warszawa: Upowszechnianie Nauki – Oświata „UN-O”; 9–18.

Połowniak-Wawrzonek, Dorota (2001) „Metafora POLITYKA TO WALKA ZBROJNA w polskiej frazeologii”. Poradnik Językowy 2; 4-21.

Skorupka, Stanisław (1949) „Przenośnie w języku potocznym (dokończenie)”. Poradnik Językowy 2; 5–11.

Sławek, Jolanta (2007) Czytelnik uwolniony? Perswazja w informacji prasowej. Poznań: Poznańskie Studia Polonistyczne.

Szczęsna, Ewa (2004) „Metafora transsemiotyczna”. Pamiętnik Literacki 95 (2); 167-177.

Szewczyk, Anna (2009) „Funkcje metafor potocznych w tekstach prasowych o polityce”. Oblicza Komunikacji 2; 119–126.

Szkudlarek-Śmiechowicz, Ewa (2019) „Sposoby wyrażania emocji w propagandowych przekazach werbalno-wizualnych (na przykładzie okładek tygodników opinii)”. Prace Językoznawcze 21 (2); 189-209.

Szwed, Anna (2013) „Metafora militarna jako sposób na opisanie świata polityki w tygodniku ‘Polityka’”. [W:] Iwona Hofman. Danuta Kępa-Figura (red.) Współczesne media. Język mediów. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej; 309–324.

Ślawska, Magdalena (2018) „Perspektywa multimodalna w badaniu tekstów prasowych”. [W:] Iwona Hofman. Danuta Kępa-Figura (red.) Współczesne media. Media multimodalne. t. 1. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej; 107–118.

Tokarski, Ryszard (1999) „Językowy obraz świata w metaforach potocznych”. [W:] Jerzy Bartmiński (red.) Językowy obraz świata. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej; 65–81.

Wasilewski, Jacek (2006) Retoryka dominacji. Warszawa: Wydawnictwo Trio.

Wasilewski, Jacek, Adam Skibiński (2008) Prowadzeni słowami. Retoryka motywacji w komunikacji publicznej. Warszawa: Wydawnictwo Difin.

Wysłouch, Seweryna (1994) Literatura a sztuki wizualne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Zimny, Rafał, Paweł Nowak (2009) Słownik polszczyzny politycznej po 1989 roku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.