Półrocznik Językoznawczy Tertium/ Tertium Linguistic Journal

Vol 6, No 1 (2021)

Synergia epistemologiczna na przykładzie wybranych zagadnień semiotyki znaku językowego w retrospektywie

Małgorzata Haładewicz-Grzelak

Abstract

 

Przedmiotem artykułu jest studium synergii epistemologicznej w domenie semiotyki znaku językowego na przykładzie niektórych aspektów semiotycznego wymiaru dzieła językoznawców, często przesłanianego przez ich bardziej spektakularne teorie językoznawstwa formalnego. Badanie wpisuje się w kanon semiotyki językoznawczej, rozwijany od wielu lat w pracach Zdzisława Wąsika (np. 1996, 2017). Do bazy analitycznej wybrałam omówienia dwojakiego rodzaju: zarówno przykłady dzieł językoznawców mniej popularnych wśród polskojęzycznej akademii (na przykład Yishai Tobin, Julia Kristeva), jak i przykłady myśli naukowców bardzo znanych, ale rozważanych z nietypowej perspektywy ich mniej cytowanych dzieł (Ferdynand de Saussure (1878-79), Charles Morris czy Roman Jakobson (1973). Główną tezę artykułu ‒ synergię epistemologiczną ‒ rozumiem jako uwypuklenie sposobu, w jaki badania prowadzone w jednej dziedzinie wspierały rozwój pokrewnych paradygmatów.

 

References

 

Awedyk, Wiesław (2007) „Zabrocki on sound change: Discussion”. (referat wygłoszony na międzynarodowej konferencji 38 Poznań Linguistic Meeting, 13–16 września, Gniezno).

Bańczerowski, Jerzy (2004) „Prądy aksjomatyzacyjne w językoznawstwie”. Scripta Neophilologica Posnaniensia, 6; 15‒72.

Beaugrande, de Robert, Wolfgang U. Dressler ([1981] 1990) Wstęp do lingwistyki tekstu.

[Einfuhrung in die Textlinguistik] (tłum.) Aleksander Szwedek. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Berg, Thomas (1998) Linguistic Structure and Change. Explanation from Language Processing. Oxford: Clarendon Press.

Bühler, Karl ([1934/1999] 2004) Teoria języka. [Sprachtheorie: Die Darstellungsfunktion der Sprache] (tłum.) Jan Koźbiał. Kraków: Uniwersitas.

Bühler, Karl (1934) Sprachtheorie. Die Darstellungsfunktion der Sprache. Jena: G. Fischer.

Bouissac, Paul (2010) De Saussure: A Guide for the Perplexed. London: Continuum Int. Publishing Group.

Carnap, Rudolf (1942) Introduction to Semantics and Formalization of Logic. Cambridge Massachusetts: Harvard University Press.

Chidichimo, Alessandro (2016) „Variantes Saussuriennes: écriture, recherche, style dans les manuscrits de Ferdinand de Saussure”. [W:] Michel Arrivé, Estanislao Sofia (red.) Le Cours de linguistique générale 100 ans après. Recherches Sémiotiques, (24), 1-2-3; 113‒136.

Chruszczewski, Piotr (2011) Językoznawstwo antropologiczne. Zadania i metody. Wrocław: Wydawnictwo PAN.

Chrzanowska-Kluczewska, Elżbieta (2012) „Can tropes be seen?”. Journal of Kyiv National Linguistic University (KNLU). Series Philology, 15 (2); 71–80.

Chrzanowska-Kluczewska, Elzbieta (2013) „Literary semantics and literary pragmatics ‒ (in) separable disciplines?”. Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego LXIX; 77–94.

Chrzanowska-Kluczewska, Elżbieta (2015) „Pomiędzy studiami nad tekstem literackim a semiotyką artystyczną”. Stylistyka, XXIV; 113–30.

Deely, John (1988) „The semiotics of John Poinsot: Yesterday and tomorrow”. Semiotica, (69); 31‒127.

Dressler, Wolfgang Ulrich (1995) „Interactions between iconicity and other semiotic Parameters in Language”. [W:] Simone, Raffaele (1995) (red.) Iconicity in Language. Amsterdam: John Benjamins; 21‒37.

Dressler, Wolfgang Ulrich (1999) „On semiotic theory of preferences in language”. [W:] Michael Haley, Michael Shapiro (red.) The Peirce Seminar Papers. Essays in Semiotic Theory. Proceedings of the International Colloquium on Language and Peircean Sign Theory. New York: Bergham Books; 389‒415.

Dressler, Wolfgang Ulrich (2003) „Naturalness and morphological change”. [W:] B. D. [brak wskazania imienia] Joseph, R.D.[brak wskazania imienia] Janda (red.) The Handbook of Historical Linguistics. Oxford: Blackwell; 461–471.

Dressler, Wolfgang Ulrich (2005) „Word-formation in Natural Morphology”. [W:] Pavol Štekauer, Rochelle Lieber (red.) Handbook of Word Formation. The Hague: Springer; 267‒284.

Dressler, Wolfgang Ulrich, Lavinia Barbaresi (1994) Morphopragmatics. Diminiutives and Intensifiers in Italian, German and in Other Languages. Berlin: Mouton de Gruyter (Seria: Trends in Linguistics).

Dressler, Wolfgang Ulrich (2009) „Natural Phonology as part of Natural Linguistics”. PSiCL 45(1); 33‒42.

Dziubalska-Kołaczyk, Katarzyna (2001–2002) „Challenges for Natural Linguistics in the twenty-first century”. University of Hawai’i Working Papers in Linguistics, 23; 15–39.

Dziubalska-Kołaczyk, Katarzyna (2002) Beats-and-Binding Phonology. Frankfurt am Main (etc.): Peter Lang.

Gadnon, Francis (1997) „L’ambivalence théorique dans la recherche saussurienne sur la légende et les Notes item”. Semiotica, 115, 1/2; 173‒189.

Goldmith, John, Laks Bernard (2016) „Battle in the Mind Fields: The first four generations” http://people.cs.uchicago.edu/~jagoldsm/battle/ [data ostatniego dostępu: 14.12. 2019].

Grzegorczykowa, Renata (1990) Wprowadzenie do semantyki językoznawczej. Warszawa: PIW.

Haładewicz-Grzelak, Małgorzata (2012) „Dynamic modeling of visual texts: a relational model”. Semiotica, 190, Vol.1/4; 211–251.

Haładewicz-Grzelak, Małgorzata (2014) „Neogrammarian Ferdinand: a Natural hermeneutics of Mémoire sur le système primitif des voyelles dans les langues indo-européennes”. Acta Neophilologica, XVI(1); 27‒40.

Haładewicz-Grzelak, Małgorzata (2015) „Saussure’s valeur sémiologique in the case study of Czech sonants”. Semiotica, 204; 361–390.

Haładewicz-Grzelak, Małgorzata (2017) „Coincidentia oppositorum in the oeuvre of André Martinet (1908‒1999)”. Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego, LXXIII; 29‒51.

Haładewicz-Grzelak, Małgorzata (2018) Semiotaktyczne studium sakrosfery na materiale wybranych wizualnych tekstów hierofanicznych. Opole: Oficyna Wydawnicza Politechniki Opolskiej.

Haładewicz-Grzelak, Małgorzata [w druku]. „Crowning, rotating and emanating hierophanies with elevatio aspect in wayside shrines”. Przyjęte do druku w: Semiotica.

Hjemslev, Louis Trolle ([1963] 1970). Language: An Introduction. Milwaukee: University of Wisconsin Press.

Hjelmslev, Lous Trolle ([1943] 1953) Omkring sprogteoriens grundlaeggelse. Festskrift udgivet af Københavns Universitet i anledning of Universitetets Aarsfest. København: Bianco Lunos bogtrykkeri a/s [Prolegomena to a Theory of Language] (tłum.) Francis James Whitfield. Baltimore – Maryland – Baltimore: Waverly Press.

Jakobson, Roman (1973) Essais de Linguistique Générale. Paris: Les Éditions de Minuit.

Jakobson, Roman ([1976]1978) Six Lectures on Sound and Meaning [Six leçons sur le son et le sens. Paris: Les Éditions de Minuit] (tłum. John Mepham). Cambridge: CUP

Jakobson, Roman (1985) „My favorite topics”. [W:] Krystyna Pomorska, Stephen Rudy (red.) Verbal art. Minneapolis: Minneapolis University Press; 3–10.

Jakobson, Roman ([1962]2002) Selected Writings. Berlin: Mouton de Gruyter.

Kim, Sung Do (1993) „La mythologie saussurienne: Une nouvelle vision sémiologique? (A propos de la continuité de la pensée saussurienne)”. Semiotica, 91(1/2); 5–78.

Koerner, Ernst F. K. (1986) „Kruszewski’s contribution to general linguistic theory”. [W:] Dieter Kastovsky, Aleksander Szwedek (red.) Linguistics across Historical and Geographical Boundaries. In Honor of Jacek Fisiak on the Occasion of his 50th Birthday. Berlin: Mouton de Gruyter; 53–76.

Koerner, Ernst F. K. (1995) „Mikołaj Kruszewski’s contribution to general linguistic theory”. [W:] Ernst F. K. Koerner (red.) Writings in General Linguistics. On Sound Alteration (1881) and Outline of Linguistic Science (1883). Mikołaj Kruszewski (1851–1887). Amsterdam: John Benjamins Publishing Company; XI-XXXII.

Kristeva, Julia ([1981]1989) Language: the Unknown. An Introduction into Linguistics [La langue, cet inconnu. Paris: Éditions du Seuil] (tłum.) Anne M. Menke. New York: Columbina University Press.

Kristeva, Julia (1969) „La sémiologie comme science des ideologies”. Semiotica, 1(2); 196–204.

Kristeva, Julia ([1971]1980) Desire in Language. A Semiotic Approach to Literature and Art. New York: Columbia University Press.

Kristeva, Julia (1974) La Revolution du Language Poétique. Paris: Éditions du SEUIL.

Kuryłowicz, Jerzy (1978) „Lecture du “Mémoire” en 1978: Un commentaire”. Cahiers Ferdinand de Saussure, 32; 7‒26.

„Le cercle de sémiotique de Paris” [brak wskazania autora]. Semiotica, 4(3); 286‒294.

Lévi-Strauss, Claude (1978) „Preface”. [W:] Roman Jakobson ([1976] 1978) Six Lectures on Sound and Meaning. Cambridge: CUP; XI– XXVI.

Lévi-Strauss, Claude (1967) Structural Anthropology. New York: Anchor Books.

Martinet, André (1968) „Mot et syntheme”. Lingua, 21; 294‒302.

Marty, Robert (1990) L’Algèbre des signes. Essai de sémiotique scientifique d’après Charles Sanders Peirce (Series: Foundations of Semiotics (Vol. 24). Amsterdam: John Benjamins PC.

Morris, Charles (1964) Signification and Significance: A Study of the Relations of Signs and Values. Massachussets: The Massachusetts Institute of Technology Press.

Osgood, Charles, George Succi, Percy Tannenbaum ([1956]1967) The Measurement of Meaning. Chicago: University of Illinois Press.

Percival, Keith (1981) „The Saussurean paradigm: Fact or fantasy?”. Semiotica, 36; 33–49.

Percival, Keith (2011) „Roman Jakobson and the birth of linguistic structuralism”. Sign Systems Studies, 39; 236–262.

Pociechina, Helena (2009) Γpaмммaтичeская ваpиантивность в славянских языках: Моpфонологичeский аспект. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.

Puppel, Stanisław (2009) „An ecological-ethnic approach to phonology: the problem of management of the combined resources of space, muscular fitness, resonance/audition, and time in human audio-vocal communication”. [W:] Marzena Wysocka (red.) On Language Structure, Acquisition and Teaching. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego; 97‒105.

Puppel, Stanisław (2017) ECOLI[S]2: Essays and Notes on Ecolinguistic Synergy and Synthesis. Poznań: Katedra Ekokomunikacji UAM/Zakład Graficzny UAM. http://keko.home.amu.edu.pl/sites/default/files/ECOLIS%202_tekst_2017_0.pdf [data ostatniego dostępu: 14.12. 2019].

Radwańska-Williams, Joanna (1993) A Paradigm Lost: The Linguistic Theory of Mikołaj Kruszewski. Amsterdam: John Benjamin’s Publishing Company.

Radwańska-Williams, Joanna (2006) „Examining our patrimony: The case of the Kazan School”. Historiographia Linguistica, XXXIII/3; 357–390.

Saussure, Ferdinand de (1879) Mémoire sur le système primitif des voyelles dans les langues indo-européennes. Leipzig: Teubner.

Saussure, Ferdinand de ([2002] 2004) Szkice z językoznawstwa ogólnego. [Écrits de linguistique generale] (tłum.) Magdalena Danielewiczowa. Warszawa: Dialog.

Saussure, Ferdinand de ([1916/1955]1991) Kurs językoznawstwa ogólnego [Cours de linguistique generale] (tłum.) Krystyna Kasprzyk. Wyd. 2. poprawione. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Scheer, Tobias (2007) „(Direct) Interface Without Big Brothers”. (referat wygłoszony na międzynarodowej konferencji the 2nd Student Conference on Formal Linguistics, 21–22 kwietnia 2007, Poznań).

Sebeok, Thomas A., Marcel Danesi (2000) The Forms of Meaning: Modelling Systems Theory and Semiotics. Berlin: Mouton de Gruyter.

Sebeok, Thomas A. (1994) An Introduction to Semiotics Toronto: Toronto University Press.

Simone, Raffaele (1995) (red.) Iconicity in language. Amsterdam: John Benjamins.

Stankiewicz, Edward (1983) „Roman Jakobson: A commemorative essay”. Semiotica, 44(1/2); 1–20.

Stalmaszczyk, Piotr (red.) (2011) Metodologie językoznawstwa. Od genu języka do dyskursu. Łódź: Wydawnictwo UŁ.

Stalmaszczyk, Piotr (2008) „Semantyka formalna i pragmatyka”. Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego, LXIV; 9–24.

Taverniers, Miriam (2008) „Hjelmslev’s semiotic model of language: An exegesis”. Semiotica, 171(1/4); 367–394.

Tobin, Yishai (red.) (1989) From Sign to Text in Linguistics, Literature and the Arts. Amsterdam: John Benjamins.

Tobin, Yishai (1990) Semiotics and Linguistics. London: Longman.

Waugh, Linda, Monique Montiville-Bourston (2002) „Introduction to Roman Jakobson Selected Writings”. [W:] Roman Jakobson (1962/2002) Selected Writings. Berlin: Mouton de Gruyter; V–XCVIII.

Wąsik, Zdzisław (1997) Systemowe i ekologiczne właściwości języka w interdyscyplinarnych podejściach badawczych. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.

Wąsik, Zdzisław (1998) An Outline for Lectures in the Epistemology of Semiotics. Opole. Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.

Wąsik, Zdzisław (2014) Lectures on the Epistemology of Semiotics. Wrocław: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Filologicznej we Wrocławiu.

Wąsik, Zdzisław (2017) From Grammar to Discourse: Towards a Solipsistic Paradigm of Semiotics. Poznań: Wydawnictwo UAM.

Wierzbicka, Anna (1999) Język – umysł – kultura. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Zinna, Alessandro (2017) „Hjelmslev, la sémiotique et l’École de Paris”. Semiotica, 219; 455‒470.