Półrocznik Językoznawczy Tertium/ Tertium Linguistic Journal

Vol 2, No 1 (2017)

Wewnątrz i na zewnątrz kultury. Komu potrzebna jest „grzeczność”?

Arkadiusz Jabłoński

Abstrakt

Badania pragmatyczne nad „grzecznością” w istotny sposób ograniczają możliwości opisu konkretnych sytuacji komunikacyjnych. Dzieje się tak głównie ze względu na to, że zdroworozsądkowe a zarazem normatywnie zorientowane pojęcie „grzeczności” uniemożliwia dostrzeżenie licznych zjawisk postrzeganych jako oczywiste przez rodzimych użytkowników kodu w rzeczywistych warunkach komunikacji. W artykule niniejszym dążono do ukazania przynajmniej kilku istotnych obszarów uzusu językowego, do opisu jakich studia „grzecznościowe” nie są w stanie dotrzeć. Postulowano rozszerzenie spektrum badań nad rzeczywistymi sytuacjami komunikacyjnymi, poprzez odejście od wyłącznie „grzecznościowego” punktu widzenia, z wykorzystaniem ramy opisowej honoryfikatywności (modyfikacji honoryfikatywnej), jako zjawiska obecnego w każdym rzeczywistym przekazie, powiązanego z osiągnięciem adekwatności komunikacyjnej komunikatu. Zwrócono również uwagę na fakt, że badania nad modyfikacją honoryfikatywną, obejmujące całość aktywności komunikacyjnej, mogą (i powinny) dotyczyć także polityki językowej, pojmowanej jako wyposażenie użytkowników kodu choćby w podstawowy zestaw wzorców jego użycia umożliwiających efektywną komunikację.

 

Bibliografia

Austin, John Langshaw (1962) How to Do Things with Words. Oxford: Oxford University Press.

Berne, Eric ([1964] 1999) W co grają ludzie. Psychologia stosunków międzyludzkich [Games People Play. The Psychology of Human Relationships[. Tłum. P. Izdebski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Brown, Roger W., Albert Gilman (1960) „The Pronouns of Power and Solidarity”. [W:] Style and Language. (Red.) Thomas A. Sebeok. Boston: MIT Press. [Przedruk w] Language and Social Context. [Red.] P. P. Giglioli (1972). Middlesex, Baltimore, Ringwood: Penguin Books; 252-281.

Garfinkel, Harold ([1967] 2007) Studia z etnometodologii (Studies in Ethnometodology). Tłum. A. Szulżycka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Hymes, Dell (1974) Foundations In Sociolinguistics. An Ethnographic Approach. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.

Goffman, Erving ([1959] 2000) Człowiek w teatrze życia codziennego [The Presentation of Self in Everyday Life]. Tłum. H. Detner-Śpiewak i P. Śpiewak. Warszawa: Wydawnictwo KR.

Goffman, Erving ([1967] 2006). Rytuał interakcyjny [Interaction Ritual]. Przeł. A. Szulżycka. Wydawnictwo Naukowe PWN.

Goldnikowa, Alina (1973) Obycie ułatwia życie. Warszawa: Nasza Księgarnia.

Jabłoński, Arkadiusz (2007) „Rama opisowa honoryfikatywności a komunikacja międzykulturowa.” [W:] Komunikacja międzykulturowa: perspektywy badań interdyscyplinarnych. (Red.) W. Chłopicki Kraków: „Tertium”; 133-140.

Jabłoński, Arkadiusz (2007a) „Honorific Modification in a Layered Model of Communication”. Lingua Posnaniensis XLIX; 51-67.

Jabłoński, Arkadiusz (2012) Honoryfikatywność japońska. Semiotyka a pragmatyka. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Jabłoński, Arkadiusz (2013) Homeostaza tekstu. Tłumaczenie i komunikacja międzykulturowa w perspektywie polsko-japońskiej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.

Jabłoński, Arkadiusz (2013a) “Współczesna honoryfikatywność polska. O bezpowrotnie traconej neutralności.” [W:] Słowo w kontekście. [Red.] A. Knapik, W. Chłopicki, P. Chruszczewski. Kraków: „Tertium”; 109-118.

Jabłoński, Arkadiusz (2015) „Jeszcze o neutralności. Ślepe zaułki pewnych gier honoryfikatywnych.” Homo Ludens [w przygotowaniu].

Jędrzejko, Ewa, Małgorzata Kita (2002) Słowa grzeczne i serdeczne. Warszawa: Ex Libris.

Kamyczek, Jan (1974) Grzeczność na co dzień. Warszawa: Iskry.

Levinson, Stephen C. (1983) Pragmatics. Cambridge: Cambridge University Press.

Marcjanik, Małgorzata (1997) Polska grzeczność językowa. Kielce: WSP.

Marcjanik, Małgorzata (2007) Grzeczność w komunikacji językowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Marcjanik, Małgorzata (2009) Mówimy uprzejmie. Warszawa: PWN.

Marcjanik, Małgorzata (2014) Słownik grzecznościowego savor-vivre’u. Warszawa: WUW.

Marianowicz, Jan (1962) Grzeczność ułatwia życie. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.

Ożóg, Kazimierz (2005) „Model polskiej grzeczności językowej.” [W:] Język a kultura 17. [Red.] A. Dąbrowska, A. Nowakowska. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego; 9-16.

Pietkiewicz, Edward (1987) Dobre obyczaje. Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych.

Płóciennik, Iwona, Daniela Podlawska (2007) Słownik wiedzy o języku. Bielsko-Biała: ParkEdukacja.

Yngve, Victor H. (1975) “Human Linguistics and Face-to-Face Interaction”. [W:] Organization of Behavior in Face-to-Face Interaction. [Red.] A. Kendon i in. The Hague, Paris: Mouton Publishers.

Zgółkowie, Halina i Tadeusz (2004) Językowy savoir-vivre. Praktyczny poradnik posługiwania się polszczyzną w sytuacjach oficjalnych i towarzyskich. Warszawa: Książka i Wiedza.